Hét loket voor de eigenaar van een monument is de gemeente. Hier kunt u alle informatie krijgen over wat u wel en wat niet mag met uw monument.
De gemeente is dan ook het bevoegde gezag het afgeven van monumentenvergunningen. Gemeenten hebben een erfgoedcommissie (vaak gecombineerd met een commissie welstand) welke zich over uw vergunningsaanvraag buigt. Let op: Iedere gemeente heeft een eigen monumentenverordening dus er kunnen verschillen zitten in de mogelijkheden. De meeste gemeenten hebben een subsidieregeling.
Overigens is regulier onderhoud (zonder wijzigingen aan het monument) vergunningsvrij. Gaat u ingrepen doen die het monument wijzigen, dan is een vergunning altijd noodzakelijk. Informeer voor de zekerheid bij uw gemeente.
Veel gemeenten hebben de vergunningsverlening en het toezicht op de uitvoering uitbesteed aan een Omgevingsdienst; een samenwerkingverband van meerdere overheden .
Voor informatie over financiering kunt u ook contact opnemen met het Nationaal Restauratiefonds. Dit fonds beheert diverse financiële regelingen (leningen en hypotheken) voor rijks- en gemeentelijke monumenten. http://www.restauratiefonds.nl. Specifiek voor Gelderland is er het Gelders Monumentenfonds, ook aan te vragen via het Nationaal Restauratiefonds: https://www.restauratiefonds.nl/monumenteigenaren/financieringen/gelders-monumentenfonds
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is een kennisinstituut en uitvoerder van diverse rijksregelingen zoals de Subsidieregeling Instandhouding (SIM) voor rijksmonumentale boerderijen, kerken, kastelen, verdedigingswerken, openbare gebouwen ed. Voor rijksmonumentale woonhuizen is er in 2019 een nieuwe subsidieregeling voor de instandhouding van het monument: https://www.monumenten.nl/monument-financieren/instandhoudingssubsidie
De Provincie Gelderland verleent subsidie voor de restauratie van monumenten met de regeling Functioneel Erfgoed. https://www.gelderland.nl/Subsidies/erfgoed-functioneel-gebruik
Voor het onderhoud van monumentale molens stelt de provincie Gelderland een bedrag van €2000 per jaar per molen beschikbaar. Meer hierover vindt u op de site van de provincie https://www.gelderland.nl/Subsidies
Eigenaren van monumenten kunnen lid worden van de Monumentenwacht Gelderland. Deze kan u periodiek een inspectie en advies bieden voor een aantrekkelijk (BTW vrijgesteld) tarief. Verder kan de Monumentenwacht Gelderland onderhoudsramingen opstellen en de onderhoudswerkzaamheden begeleiden (BTW belaste activiteit). Voor informatie en aanmelden als abonnee: http://www.monumentenwacht-gld.nl/
Een steeds belangrijker thema is het energiezuinig maken van monumentale panden. De vraag naar adviezen op het gebied van verduurzaming groeit snel. Voor eenvoudige adviezen (bijvoorbeeld voor woonhuizen en boerderijen) kunt u terecht bij de Monumentenwacht Gelderland. Gaat het om grote projecten/herbestemming, dan is een uitgebreide energiescan noodzakelijk. Diverse partijen kunnen deze verzorgen. Van belang is dat de monumentale waarde wordt meegenomen in de afwegingen en ingrepen.
Voor de uitvoering van werkzaamheden zijn er diverse regelingen die gekwalificeerde restauratiebedrijven auditeren en registreren. Landelijke regelingen zijn ondergebracht bij de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumenten (ERM). In Gelderland is er daarnaast een regionale kwaliteitsregeling Kennis&Kunde (K&K) voor lokale kleinere bedrijven en ondernemers zonder personeel. de kwaliteitsregeling Kennis&Kunde wordt beheerd en ontwikkeld door de Monumentenwacht Gelderland. De regelingen: https://kennisenkunde.info/ en https://www.stichtingerm.nl/